Doświadczenia w postępowaniach dotyczących wyłączenia gruntów z produkcji leśnej wskazują na szereg nieprawidłowości w działaniach Dyrektora Generalnego Lasów Państwowych oraz Dyrektorów Regionalnych Dyrekcji Lasów Państwowych w zakresie ustalania obowiązków z tytułu wyłączania gruntów leśnych z produkcji. Najpoważniejsze zarzuty dotyczą:
Zamieszczanie w decyzjach postanowień niemających podstawy prawnej
Organy Lasów Państwowych w decyzjach zezwalających na wyłączenie gruntów z produkcji leśnej zawierają szereg rozstrzygnięć, do podjęcia których nie mają umocowania w przepisach prawa, m.in.:
- postanowienie, że wysokość pierwszej opłaty rocznej i sposób powiadamiania o kolejnych opłatach zostanie ustalony odrębną decyzją
- zobowiązanie adresata decyzji do powiadomienia o faktycznej dacie wyłączenia gruntu z produkcji
- sugestię, że wnioskodawca powinien przedłożyć wycenę rzeczoznawcy w celu pomniejszenia należności.
Zamieszczanie tego typu postanowień w decyzji stanowi naruszenie podstawowych zasad działania organów administracji publicznej, w tym zasady praworządności i pogłębiania zaufania obywateli do organów państwa.
Zawężająca wykładnia przepisów dotyczących zwolnienia z opłat
Przepis art. 12a ust. 1 ustawy o ochronie gruntów rolnych i leśnych zwalnia z obowiązku uiszczania należności i opłat rocznych w przypadku wyłączenia do 0,05 ha gruntów na cele budowy budynku mieszkalnego jednorodzinnego. Tymczasem organy dokonują wykładni zawężającej tego przepisu, uznając że:
- zwolnienie dotyczy tylko nieruchomości o powierzchni nieprzekraczającej 0,05 ha
- zwolnienie ma zastosowanie tylko do jednego budynku jednorodzinnego na nieruchomości
Taka interpretacja nie znajduje oparcia w treści przepisu. Ustawa nie uzależnia zwolnienia od łącznej powierzchni nieruchomości ani nie ogranicza go do jednego budynku. Przyjęta przez organy wykładnia jest nie tylko niezgodna z literalnym brzmieniem przepisu, ale również z jego celem, jakim jest ułatwienie rozwoju budownictwa mieszkaniowego i obniżenie jego kosztów.
Przedwczesne ustalanie należności z tytułu wyłączenia przed faktycznym wyłączeniem gruntu
Organy przyjmują, że należność z tytułu wyłączenia gruntu z produkcji leśnej powinna zostać ustalona w decyzji zezwalającej na wyłączenie, a dopiero po faktycznym wyłączeniu może nastąpić jej pomniejszenie o wartość gruntu. Jest to niezgodne z art. 12 ust. 6 ustawy, zgodnie z którym należność pomniejsza się o wartość gruntu ustaloną według cen rynkowych w dniu faktycznego wyłączenia.
Ustalenie pełnej kwoty przed wyłączeniem, bez możliwości jej pomniejszenia, a następnie obowiązek jej uiszczenia w terminie 60 dni od dnia, w którym decyzja stała się ostateczna, prowadzi do sytuacji, w której podmiot musi uiścić zawyżoną należność. Dopiero w przyszłości, po wyłączeniu gruntu, może liczyć na jej pomniejszenie odrębną decyzją. Jest to sprzeczne nie tylko z przepisami ustawy, ale też z zasadami sprawiedliwości i zaufania do organów.
Błędne przyjęcie momentu powstania obowiązku uiszczenia należności
Organy, a czasami również i sądy administracyjne przyjmują, że obowiązek wniesienia opłaty z tytułu wyłączenia gruntu z produkcji leśnej powstaje z dniem, w którym decyzja zezwalająca na wyłączenie stała się ostateczna. Tymczasem z jednoznacznej treści art. 12 ust. 1 ustawy wynika, że obowiązek ten powstaje od dnia faktycznego wyłączenia gruntów z produkcji.
Stanowisko w tym zakresie jest nieuprawnione i sprzeczne z literalnym brzmieniem przepisu. Prowadzi ono do nakładania na obywateli obciążeń finansowych zanim jeszcze dojdzie do wyłączenia gruntu i związanej z tym utraty jego dotychczasowych właściwości.
Podsumowanie
Opisane wyżej praktyki organów Lasów Państwowych w sprawach dotyczących wyłączania gruntów z produkcji leśnej są nie tylko niezgodne z przepisami prawa, ale stoją też w sprzeczności z konstytucyjnymi zasadami zaufania obywateli do państwa i sprawiedliwości społecznej. Nakładanie na obywateli dodatkowych, nieznajdujących oparcia w prawie obowiązków, zawężająca interpretacja przepisów ułatwiających rozwój budownictwa mieszkaniowego, czy wreszcie przedwczesne obciążanie opłatami – wszystko to sprawia, że działania administracji leśnej w tym zakresie wymagają reakcji ustawodawcy, w kierunku pełnego poszanowania praw i interesów obywateli. Do tego czasu niezbędne jest stawianie oporu przed takimi praktykami poprzez zaskarżanie wadliwych rozstrzygnięć.