Co do zasady roszczenie o odszkodowanie za wywłaszczoną nieruchomość przeznaczoną pod drogę publiczną nie przedawnia się. Z pewnymi jednak wyjątkami.
Za działki, które przeszły na własność gminy/powiatu/województwa byłemu właścicielowi należy się odszkodowanie. Tak stanowi na przykład art. 98 ust. 3 ustawy o gospodarce nieruchomościami regulujący odpowiedzialność odszkodowawczą za działki przeznaczone i wydzielone pod drogi publiczne, które z mocy prawa przeszły na własność gminy/powiatu/województwa. Konstytucja RP stanowi, że wywłaszczenie możliwe jest tylko na cele publiczne i za słusznym odszkodowaniem. Z dość szerokiego orzecznictwa wynika, że słuszne odszkodowanie to takie, które odpowiada faktycznej wartości nieruchomości.
Przedmiotem analiz sądów administracyjnych stała się kwestia czy roszczenie o wypłatę odszkodowania przedawnia się. Zwolennicy poglądu uznającego możliwość przedawnienia podnosili, iż ustalenie odszkodowania pomiędzy organem, a pozbawionym własności jest czynnością cywilnoprawną. Dlatego też uważają, że roszczenie takie przedawnia się zgodnie z przepisami Kodeksu Cywilnego.
Pogląd taki został jednoznacznie oceniony przez sądy administracyjne jako błędny. Jak słusznie wskazał Naczelny Sąd Administracyjny, skoro roszczenie o zapłatę odszkodowania powstało na gruncie stosunku administracyjnego, to jego realizacja wraz z oceną wszystkich skutków prawnych – w tym również przedawnienia – winna być oceniana na podstawie przepisów materialnych prawa administracyjnego. (…) na gruncie prawa administracyjnego o przedawnieniu roszczenia można mówić jedynie wówczas, gdy przepis prawa wyraźnie tak stanowi (por. wyrok NSA z 20.11.2008 roku, I OSK 1588/07, orzeczenia.nsa.gov.pl). W kwestii odszkodowania za drogi, które w wyniku podziału przeszły na własność gminy brak jest jakichkolwiek przepisów, które ustalałyby jakiekolwiek terminy przedawnienia.
Kiedy roszczenia o odszkodowanie za wywłaszczenie podlegają przedawnieniu
Przepisy ustawy z dnia 13 października 1998 r. – Przepisy wprowadzające ustawy reformujące administrację publiczną wprowadzają okres przedawnienia dla roszczeń za drogi, które z dniem 1 stycznia 1999 roku przeszły na własność Skarbu Państwa lub jednostki samorządu terytorialnego. Jak wynika z art. 73 wskazanej ustawy roszczenie o odszkodowanie można było wnosić wyłącznie do 31 grudnia 2005 roku. Przepisy te, uznane za kontrowersyjne, stały się przedmiotem analizy Trybunału Konstytucyjnego, który stwierdził, że są one zgodne z Konstytucją (zob. wyrok TK z 19.05.2011 roku).
Należy jednak zwrócić uwagę, że przepisy te dotyczą wyłącznie dróg, które w dniu 31.12.1998 r. znajdowały się we władaniu Skarbu Państwa lub jednostki samorządu terytorialnego i były zajęte pod drogi publiczne. Muszą występować dwie przesłanki jednocześnie – tj. władanie przez Skarb Państwa lub jednostkę samorządu terytorialnego oraz istnienie drogi publicznej na gruncie, będącym przedmiotem wywłaszczenia.
Zatem, przepisy nie dotyczą przypadków, kiedy wywłaszczenie nastąpiło z innych przyczyn – choćby miało miejsce przed wskazaną datą 31.12.1998 r. Jeżeli własność nieruchomości przeszła na rzecz Skarbu Państwa w wyniku podziału nieruchomości przeznaczonej pod drogę wówczas roszczenie o odszkodowanie nie przedawnia się. Nawet wówczas jeśli podział był dokonany na podstawie nieobowiązujących już przepisów ustawy o gospodarce gruntami i wywłaszczaniu nieruchomości z 1985 roku.
Więcej nt. odszkodowań za działki wydzielone pod drogi: