Każdy, kto kwestionuje miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego i wykaże naruszenie swojego interesu może skutecznie zaskarżyć plan do sądu administracyjnego.
Działalność organów administracji publicznej, w tym zgodność z prawem uchwał podejmowanych przez te organy, podlega kontroli sądów administracyjnych. Stanowią o tym przepisy zawarte w art. 184 Konstytucji RP oraz art. 3 §1 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 roku Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi, które określają kompetencje sądów administracyjnych do dokonywania kontroli oraz jej zakres.
Prawo zaskarżenia aktu prawnego, w tym także miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego (dalej również jako mpzp lub plan), przysługuje między innymi jednostce, która go kwestionuje i wykaże naruszenie swojego interesu prawnego. Warto zaznaczyć, iż podstawą tego unormowania jest między innymi obowiązek zapewnienia obywatelom konstytucyjnego prawa do sądu (art. 45 ust 1 Konstytucji RP), jak również konieczność objęcia aktów stanowionych przez samorząd terytorialny kontrolą i nadzorem w celu zapobieżenia nielegalnego ich działania.
Możliwość wniesienia skargi do sądu administracyjnego na miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego stanowiący akt prawa lokalnego, wskazana została w ustawie ustrojowej samorządu gminnego.
Zgodnie z art. 101 ustawy o samorządzie gminnym, każdy czyj interes prawny lub uprawnienie zostały naruszone uchwałą zatwierdzającą mpzp może – po bezskutecznym wezwaniu do usunięcia naruszenia prawa – zaskarżyć tę uchwałę do sądu administracyjnego. Przepis ten ma doniosłe znaczenie, bowiem umożliwia stronom dotkniętym rozstrzygnięciami organów gminy zawartymi w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego zainicjowanie sądowej kontroli ich legalności.
Ze skargą do sądu może wystąpić jedynie ta osoba, która wykaże, że jej interes prawny lub uprawnienie zostało naruszone ustanowieniem skarżonego planu. Odmiennie zatem jak w przypadku postępowania administracyjnego – stroną w postępowaniu sądowoadministracyjnym w przedmiocie zaskarżenia planu może być tylko ta osoba, która wykaże się nie tylko interesem prawnym, ale również wskaże jego naruszenie powołując się na konkretne normy prawa materialnego. Dopiero bowiem wykazanie tego naruszenia otworzy drogę do merytorycznego rozpatrzenia przez sąd wniesionej skargi. Skarga na miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego może być wniesiona do sądu administracyjnego w imieniu własnym lub imieniu grupy mieszkańców gminy, przy czym obowiązkowe jest wyrażenie na to ich pisemnej zgody.
Wymaga podkreślenia, że ustawodawca uzależnił możliwość złożenia skargi od uprzedniego wezwania rady gminy do usunięcia naruszenia prawa. Logicznym jest, iż aby można było skierować sprawę na drogę postępowania sądowego wezwanie to musi okazać się bezskuteczne. Bezskutecznym będzie takie wezwanie, na które wezwana do usunięcia naruszenia prawa rada gminy nie odpowie wcale, bądź też wyraźnie odmówi zadośćuczynieniu złożonemu wezwaniu. Odmowa taka następuje w formie uchwały. Jak stanowią przepisy do wezwań o usunięcie naruszenia prawa znajdują zastosowanie przepisy Kodeksu postępowania administracyjnego.
Złożenie skargi do sądu bez uprzedniego wezwania odpowiedniej rady gminy do usunięcia naruszenia prawa skutkowało będzie odrzuceniem skargi. Odrzucona zostanie ponadto skarga wniesiona na uchwałę przez skarżącego, którego interes prawny lub uprawnienie nie zostały naruszone.
Warto zaznaczyć, że obowiązujący przepis art. 101 ust. 1 ustawy o samorządzie gminnym pozwala skarżącemu tylko na jednokrotne skierowanie wezwania do usunięcia naruszenia prawa. Dodatkowo, zgodnie z brzmieniem art. 101 ust. 2 ustawy o samorządzie gminnym brak jest możliwości złożenia skargi na uchwałę w sprawie, w której orzekał już sąd i skargę oddalił.
Termin wniesienia skargi w trybie przepisów ustawy o samorządzie gminnym określony został art. 53 § 2 Ustawy prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi, który stanowi, iż skargę wnosi się w terminie trzydziestu dni od dnia doręczenia odpowiedzi organu na wezwanie do usunięcia naruszenia prawa, a jeżeli organ nie udzielił odpowiedzi – w terminie sześćdziesięciu dni od dnia wniesienia wezwania o usunięcie naruszenia prawa.
Jak stanowi art. 101 ust. 4 Ustawy o samorządzie gminnym w sprawach skarg na uchwały lub zarządzenia organów gminy podjęte w zakresie administracji publicznej zastosowanie znajdują przepisy art. 94 tej ustawy. W myśl tego przepisu – nie stwierdza się nieważności uchwały organu gminy po upływie jednego roku od dnia jej podjęcia, chyba że jest one aktem prawa miejscowego. Wynika z tego, iż możliwość stwierdzenia nieważności miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego nie ulega przedawnieniu, a sąd może orzec jego nieważność po spełnieniu ustawowych ku temu przesłanek, niezależnie od terminu, który upłynął od daty uchwalenia planu.