Praktyka wykonywania prac geodezyjnych pokazuje, że instytucja przyjęcia granic nieruchomości w procedurze rozgraniczenia na podstawie zgodnego oświadczenia stron często jest stosowana niewłaściwie. Prawdopodobnie przyczyną jest błędna wykładnia przepisów, które kwestię tę regulują.
Zgodnie z art. 31 ust. 3 ustawy z dnia 17 maja 1989 r. Prawo geodezyjne i kartograficzne (dalej pgk), jeżeli jest brak danych, o których mowa w ust. 2, lub są one niewystarczające albo sprzeczne, ustala się przebieg granicy na podstawie zgodnego oświadczenia stron lub jednej strony, gdy druga strona w toku postępowania oświadczenia nie składa i nie kwestionuje przebiegu granicy.
Powołany w ww. przepisie ust. 2 (art. 31 pgk) stanowi, że przy ustalaniu przebiegu granic bierze się pod uwagę znaki i ślady graniczne, mapy i inne dokumenty oraz punkty osnowy geodezyjnej.
Ustawodawca nie określił jak należy rozumieć pojęcie “ustalenie przebiegu granicy na podstawie zgodnego oświadczenia stron”. W szczególności jaka ma być treść tego oświadczenia oraz czego ma ono dotyczyć. Czy ma to być oświadczenie o akceptacji propozycji przedstawionej przez upoważnionego geodetę, czy też inny rodzaj oświadczenia.
Z pomocą przychodzą tutaj przepisy wykonawcze wydane na podstawie upoważnienia zawartego w art. 32 ust. 6 pgk, tj. Rozporządzenia Ministrów Spraw Wewnętrznych i Administracji oraz Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej z dnia 14 kwietnia 1999 r. w sprawie rozgraniczania nieruchomości (dalej RozpRozgr)
Jak wynika z § 12 ust. 1 RozpRozgr, w razie gdy ustalenia przebiegu granicy nie można wykonać na podstawie zebranych dowodów, geodeta przyjmuje oświadczenia stron dotyczące przebiegu granicy. W kolejnym przepisie (ust. 2) wskazuje się, że jeżeli strony w zgodnych oświadczeniach wskazują przebieg granicy lub strona nie składająca oświadczenia nie kwestionuje jej przebiegu, geodeta wykonuje czynności, o których mowa w § 11 pkt 2-4.
W doktrynie przyjmuje się, że oświadczenia stron lub jednej ze stron mogą być przyjęte za podstawę do rozstrzygnięcia o ustaleniu linii granicznej tylko wtedy, gdy nie ma sporu granicznego. W takiej sytuacji geodeta stabilizuje punkty graniczne opisujące przebieg granicy wynikający z oświadczenia stron [podkr. skarżąca], sporządza protokół graniczny i wykonuje pomiar granicy oraz trwałych elementów zagospodarowania terenu mających znaczenie dla określenia jej przebiegu (M. Wolanin, Rozgraniczanie nieruchomości, cz. V – rozgraniczenie administracyjne, NIERUCHOMOŚCI 2014, Nr 4, Legalis).
Treść powołanych przepisów nie budzi wątpliwości, że ustalenie granicy na podstawie zgodnego oświadczenia stron (art. 33 ust. 3 pgk) nie może być wynikiem akceptacji przebiegu granicy zaproponowanej przez geodetę. W szczególności, że może to mieć miejsce dopiero wówczas, gdy geodeta stwierdzi brak dokumentów, które mogą stanowić podstawę ustalenia granicy (art. 31 ust. 3 pgk).
Ustalenie przebiegu granicy na podstawie zgodnego oświadczenia stron powinno polegać na przyjęciu oświadczenia, w którym to strony wskazują jaki, w ich ocenie, jest przebieg granicy. Zatem nie może to być oświadczenie uczestnika postępowania o akceptacji przebiegu granicy zaproponowanego przez geodetę. Geodeta bowiem nie dysponuje dokumentami (danymi) i z tych względów traci możliwość wyznaczenia przebiegu granicy.
Mając na uwadze powyższe należy stwierdzić, że ustalenie granicy poprzez przyjęcie oświadczenia o akceptacji propozycji przedstawionej przez geodetę nie będzie stanowiło ustalenia granicy na podstawie zgodnego oświadczenia stron. Skoro żadna ze stron nie złożyła oświadczenia o przebiegu granicy.
Zważywszy, że przyjęcie granicy na podstawie zgodnego oświadczenia stron może być wyłącznie następstwem stwierdzenia braku dokumentów, które mogą stanowić podstawę ustalenia granicy, to w przypadku braku zgodnego oświadczenia stron (lub strony przy braku kwestionowania propozycji przez drugą stronę) upada możliwość ustalenia granicy w trybie rozgraniczenia administracyjnego.
W tych warunkach obowiązki geodety powinny sprowadzać się do: tymczasowego utrwalenia punktów granicznych według ostatniego stanu spokojnego posiadania, dokumentów i wskazań stron, oznaczenia ich na szkicu granicznym, sporządzenia opinii i przekazania całości dokumentacji właściwemu wójtowi (art. 34 ust. 1 pgk). Z kolei organ administracji powinien umorzyć postępowanie administracyjne i przekazać sprawę z urzędu do rozpatrzenia sądowi (art. 34 ust. 2 pgk).